Je zegt soms: “Ik zou niet graag in zijn schoenen staan”. Je bent je ervan bewust dat die persoon in een behoorlijk benarde situatie zit en voor geen geld zou je hetzelfde willen meemaken. Je probeert je voor te stellen hoe het moet zijn. Je probeert je in te leven. Maar écht weten doe je niet.
Wat wel kan, is dat er tussen jouw en zijn situatie heel wat gelijkenissen zijn. Het gebeurt dat je toevallig met iemand aan de praat gaat met wie je je meteen gelijkgestemd voelt. Je gesprekspartner blijkt precies dezelfde dingen te hebben meegemaakt. Daarom niet identiek dezelfde, maar echt wel heel gelijkend. Het doet goed om eens met iemand te praten die begrijpt waarover jij het hebt. Iemand die niet na een tijdje op de vlucht gaat voor je verhaal. Neen, je gesprekspartner wil alles aanhoren en heeft ook tips over wat je kan ondernemen. Want zo heeft hij het ook aangepakt en dat bleek te helpen.
Lotgenoten. Niemand die beter begrijpt wat jij meemaakt, dan diegene die hetzelfde meemaakt. Hoewel iedere mantelzorger zijn eigen verhaal heeft, lopen er toch rode draden door die verhalen die andere mantelzorgers meteen herkennen. Daarom zijn lotgenoten van zo’n onschatbare waarde voor elkaar. Zij luisteren naar elkaar, wisselen tips, ervaringen, gevoelens en bedenkingen uit. Lotgenoten zijn de meest geduldige gesprekspartners, want zij krijgen er zelf ook nooit genoeg van om hun eigen verhaal nog eens via de mond van een ander te horen. De herkenning die dat oplevert, is niet mis te verstaan. Je bent niet alleen in jouw situatie; anderen maken precies (of ongeveer toch) hetzelfde mee. Vaak is je wereld van mantelzorger zo klein geworden, dat je niet beseft dat er nog andere mensen zijn die hetzelfde meemaken. Lotgenoten kun je o.a. vinden in de mantelzorgverenigingen.
Een luisterend oor is een metafoor voor iemand die heel toegewijd jouw verhaal tot zich neemt. Eén van je rollen als mantelzorger is zo nodig een luisterend oor te zijn voor diegene voor wie je zorgt. Als mantelzorger ben je vaak diegene die het dichtst bij de zorgbehoevende persoon staat. Niet verwonderlijk dus dat er nogal eens op jouw oor een beroep wordt gedaan. Het kan dat de zieke zelden of niet de deur uitgaat of misschien ben jij een van de weinigen die nog over de vloer komt. Bijna vanzelf word je naast zorgverstrekker ook vertrouwenspersoon. Misschien zit je hier niet om te springen. Maar misschien ook wel. Het geeft je een goed gevoel om voor een geliefd persoon tijd en aandacht vrij te kunnen maken om te luisteren naar wat hem bezighoudt. Je vindt het fijn dat hij jou zijn verhaal, zijn twijfels en verlangens toevertrouwt. Je hebt het gevoel dat je voor hem of haar iets kan doen. Ook al lijkt het een passieve bezigheid, voor diegene die iets van zich af wil praten is het een bijzonder gewaardeerde bezigheid.
Een luisterend oor kan je bieden, maar je kan er ook één zoeken. Als mantelzorger heb je vaak zelf behoefte aan een luisterend oor. Mantelzorg kan emotioneel erg zwaar zijn. Het kan allemaal weleens te veel worden. Maar binnen de hectische race van de dag is er niet meteen plaats om je verhaal kwijt te kunnen.
Een niet onbelangrijk kenmerk van een goed luisterend oor is neutraliteit. Anders gezegd, het kan een voordeel zijn dat je met iemand kan praten die buiten de zorgrelatie staat. Zo’n iemand kan op een meer onbevangen manier luisteren naar wat jij vertelt. Wanneer de zorgvrager aan jou als mantelzorger bijvoorbeeld toevertrouwt dat hij zich erg eenzaam voelt, dan ga jij dat misschien onrechtstreeks als een verwijt interpreteren. Op die manier wordt het moeilijk om gewoon te luisteren naar de persoon voor wie je zorgt. Je voelt je immers tekortgedaan. Jij doet al wat je kan om zoveel mogelijk langs te gaan en toch zegt hij dat hij zich eenzaam voelt.
Om echt te kunnen praten over al de dingen die je bezighouden, moet je dat het best ongeremd kunnen doen. Zonder het gevoel te hebben dat je de ander een beetje moet sparen en dat je je woorden weloverwogen moet kiezen. Hoeveel je ook van iemand houdt en met hoeveel liefde je de zorg ook opneemt, altijd zullen er dingen zijn die je anders zou willen. Er zal altijd wel iets zijn wat je ergert, iets wat je verdriet doet, iets wat je te zwaar valt, iets waarmee je zit, maar waarover je binnen de zorgrelatie niet kan praten, twijfels of je het wel goed doet, onzekerheden over wat de toekomst brengt en waar je de zorgbehoevende persoon niet mee wil belasten. Op dat moment heb je als mantelzorger een luisterend oor nodig dat je uitnodigt vrijuit te vertellen. Maar gewoon het feit dat je je zorg van je af kan praten, maakt dat je nadien stukken beter voelt.
Op zoek dus naar een luisterend oor buiten het al te nabij betrokken netwerk. Vrienden, vriendinnen, collega’s, …kunnen bijvoorbeeld zeer dankbare luisterende oren zijn. Daarnaast kan je natuurlijk ook een beroep doen op meer formele ‘oren’. De verpleegkundige die langskomt, de huisarts, de pastoor of moreel consulent, de vrijwilliger: het zijn allemaal mensen die zeker bereid zijn de tijd te nemen om eens naar jou te luisteren. Vanuit hun functie zijn zij gebonden aan het beroepsgeheim, dus kan je erop rekenen dat wat je vertelt niet aan de oren van de zorgvrager komt.
Verder zijn er natuurlijk ook de lotgenoten-mantelzorgers en de bestaande mantelzorgverenigingen om mantelzorgers op alle vlakken te steunen.
Een ander luisterend oor vind je bij de mantelzorgtelefoon. Noem het een luisterlijn voor mantelzorgers. Een lijn waarop je als mantelzorger terechtkan om je verhaal te doen tegen iemand die begrip heeft voor je situatie. Een groot voordeel is dat je je verhaal kan vertellen op het tijdstip en op de plaats die jou het best passen. Je hoeft zelfs het huis niet uit. Want er even tussenuit glippen om dat zo nodige gesprek met iemand te voeren, is er voor mantelzorgers vaak niet bij. Je kan de zorgbehoevende niet zomaar eventjes alleen laten. Maar een momentje vrijmaken om even de telefoon te nemen, dat moet kunnen.
De mantelzorgtelefoon is een initiatief van Ziekenzorg CM en is bereikbaar op het nummer 078 15 50 20. Je kan er terecht iedere weekdag van 10u00 tot 12u00 en van 13u00 tot 16u00. Je krijgt iemand aan de lijn die oprecht begaan is met wat jou bezighoudt. Speciaal opgeleide vrijwilligers nemen vanuit hun eigen thuissituatie rustig de tijd om naar jou te luisteren.
